Arytmetyka mentalna – równomierny rozwój obu półkul – o co chodzi?
Kilka słów o mózgu i jego znaczeniu dla funkcjonowania człowieka…
Mózg człowieka jest jednym z najważniejszych i najbardziej skomplikowanych narządów ludzkiego ciała. Jest on taki znaczący, ponieważ odpowiada za priorytetowe mechanizmy poznawcze każdego człowieka. Mózg odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie oraz rozwój: percepcji uwagi oraz spostrzegania, szybkości nauki języka ojczystego oraz obcego, logicznego i przyczynowo – skutkowego myślenia. Innymi słowy, ludzki mózg całkowicie odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie człowieka. W zależności od tego, w jaki sposób mózg będzie ćwiczony oraz jakie wyzwania będą przed nim stały, człowiek może zdobyć odmienne umiejętności.
Mózg dziecka znacząco różni się od mózgu dorosłego człowieka
Lewa a prawa półkula mózgu – dlaczego ważna jest równowaga?
Ludzki mózg posiada również ciekawą budowę. Dzielimy go bowiem na lewą półkulę oraz prawą półkulę mózgową. Każda z nich odpowiada za odmienne procesy myślowe.
Prawa półkula mózgowa – mówi się, że jest to ta strona mózgu, która funkcjonuje najlepiej wśród malarzy, humanistów, pisarzy, muzyków bądź artystów. Osoby z silnie rozwiniętą prawą półkulą mózgową cechują się ogromną kreatywnością w tworzeniu nowych rzeczy. Wyróżniają się niesamowitym poczuciem smaku w zakresie tworzenia dzieł plastycznych, z łatwością dostrzegają piękno otaczającego ich świata. Często mają łatwość w nauce gry na instrumentach a co za tym idzie mają doskonały słuch muzyczny. Takie osoby mogą poszczycić się doskonałą orientacją przestrzenną. Dodatkowo osoby, których prawa półkula mózgowa jest lepiej rozwinięta niż lewa, mają bardzo bogatą wyobraźnię oraz intuicję artystyczną. Najczęściej takie osoby przodują w naukach humanistyczno-artystycznych takich jak chociażby sztuka.
Lewa półkula mózgowa – druga z półkul mózgowych człowieka. Jej znakomitą pracę, najczęściej dostrzega się wśród: analityków finansowych, inżynierów, lekarzy bądź prawników. Osoby z silnie rozwiniętą lewą półkulą mózgową cechują się niesamowitym zmysłem analitycznego i logicznego myślenia. Dlatego właśnie takie osoby doskonale odnajdują się w zadaniach wymagających dostrzegania drobnych szczegółów. Osoby z dobrze rozwiniętą lewą półkulą twardo stąpają po ziemi, ich podejście do życia jest bardzo racjonalne. Nie mają trudności z wyciąganiem prostych wniosków oraz tworzeniu nowych strategii działania na przyszłość. Takie osoby najczęściej szybko opanowują matematykę oraz przedmioty pokrewne takie jak: fizyka, chemia czy biologia. Dodatkowo fakt, że ich umiejętność myślenia logicznego jest tak silnie rozwinięta nie mają trudności w nauce nowych języków obcych. Najczęściej takie osoby przodują w naukach ścisłych, które pozwalają im na pełne wykorzystanie umiejętności myślenia przyczynowo - skutkowego.
Ludzie bardzo często samych siebie określają mianem: „humanistów” bądź „ścisłowców”, przypisując sobie tym samym lepsze funkcjonowanie jednej z półkul mózgowych. Zapominają przy tym jak ważne jest zachowanie równowagi rozwojowej podczas procesu dorastania.
Współcześnie polskie szkoły oraz aktualny program nauczania nie umożliwia jednoczesnego rozwoju obu półkul mózgowych. Kiedy dziecko uczęszcza na lekcje plastyki stymulowania jest jedynie jego prawa półkula mózgowa, następnie uczeń ma godzinę matematyki, podczas której rozwija się jego lewa półkula mózgowa. Dodatkowo lekcje są zazwyczaj żmudne i nieatrakcyjne dla uczniów. Oczywiście dzieci posiadają osobiste predyspozycje oraz talenty do przyswajania konkretnej wiedzy i umiejętności. I tak dziecko, którego prawa półkula mózgowa jest lepiej rozwinięta będzie ono chętniej uczęszczało na zajęcia z zakresu nauk humanistycznych, zaniedbując nauki ścisłe i na odwrót: uczeń z lepiej rozwiniętą prawą półkulą mózgową nie będzie wykazywało się tak dużą kreatywnością i pomysłowością.
Równowaga rozwoju mózgu naszego dziecka jest niesamowicie istotna. Warto pamiętać, że pomimo założonego podziału na dwie półkule, mózg stanowi jeden organ, który jest całością. Zaniedbanie więc rozwoju jednej z półkul mózgowych sprawia, że rozwój jest niezrównoważony i niepełny. Procesy myślowe to mechanizmy niezwykle skomplikowane, dlatego zaburzanie ich poprzez niedostateczny rozwój jednej z półkul może mieć ogromny wpływ na przyszłość naszego dziecka.
Arytmetyka mentalna – czyli jak wspomagać zrównoważony rozwój mózgu dziecka.
Arytmetyka mentalna to zajęcia, które wspierają holistyczny i całościowy rozwój mózgu dziecka. Same zajęcia nie opierają się jedynie na żmudnym liczeniu zadań, jak często ma to miejsce w szkołach, przez co matematyka jest najczęściej znienawidzonym przedmiotem wśród dzieci. Zajęcia z arytmetyki mentalnej wspierają całościowy rozwój mózgu dziecka poprzez stymulację obu półkul mózgowych w jednym momencie. Na arytmetyce mentalnej najważniejszymi elementami są:
Podczas zajęć arytmetyki mentalnej dzieci naukę rozpoczynają od podstaw związanych z głównym narzędziem pracy, czyli – abakusem. Poznają one jego budowę oraz kształt. Na początkowych lekcjach podczas liczenia ciągle korzystają z abakusa. Rozwijana jest tutaj koordynacja wzrokowo – ruchowa. Dodatkowo dziecko, podczas obliczania konkretnych przykładów dostrzega dane działanie matematyczne na materiale konkretnym. Dziecko więc musi jednocześnie skupiać się na danym zadaniu oraz obliczać je przy pomocy liczydła.
Dodatkowo, każde zajęcia arytmetyki mentalnej mają charakter „kanapki”, czyli po liczeniu konkretnych przykładów realizowane są zadania łączące spostrzegawczość, wyobraźnie i myślenie logiczne. Mózg dziecka podczas takich zajęć jest wciąż stymulowany poprzez różne bodźce zarówno: wzrokowe, ruchowe jak i słuchowe. Takie ćwiczenia dla mózgu można przyrównać do ćwiczeń na siłowni: osoba, która chodzi na siłownie wciąż tylko i wyłącznie podnosi ciężary, nie rozwinie innych mięśni swojego ciała. Natomiast człowiek, który ćwiczy zarówno mięśnie rąk, nóg, brzucha i pozostałych partii sylwetki może szczycić się dobrze wykształconym ciałem. Podobnie to wygląda na lekcjach arytmetyki mentalnej. Podczas jednej sesji lekcyjnej jednocześnie stymulowane są obie półkule mózgowe.
Najłatwiej jest to zauważyć podczas kolejnych lekcji, w których dziecko wdrażane jest do obliczeń mentalnych. Zanim jednak do tego dojdzie, rozwijany jest zmysł wyobraźni (prawa półkula mózgu) i pamięci (lewa półkula mózgu). Dzieci otrzymują zadania, podczas których jednocześnie muszą wykorzystywać zmysł swojej wyobraźni oraz umiejętność liczenia jak chociażby: pokazanie dziecku obrazka, w którym musi zapamiętać jak najwięcej szczegółów a następnie zadawanie takich pytań podczas, których dziecko musi sobie zwizualizować obrazek jak i policzyć ilość występujących na nim elementów.
Po odpowiednim treningu przygotowującym do obliczeń mentalnych, dzieci mają podstawę do korzystania ze swojego mózgu w sposób zrównoważony. Obliczenia mentalne to ćwiczenia, które doskonale obrazują holistyczne korzystanie z mózgu. Uczeń biorący udział w zajęciach arytmetyki mentalnej posiada umiejętność do korzystania ze swojej wyobraźni podczas obliczeń mentalnych. Dodatkowo oprócz tego, że musi odzwierciedlać w swoim umyśle dany obraz, jednocześnie wykonuje obliczenia w swojej głowie. Taki sposób nauki przedmiotów ścisłych sprawia, że mózg stymulowany jest zarówno po swojej prawej stronie jak i po lewej stronie. Wykonywanie dwóch albo nawet trzech czynności równocześnie wpływa niesamowicie dobrze na szybką pracę mózgu, który przygotowany jest do działania na pełnych obrotach.
Podczas zajęć z arytmetyki mentalnej dziecko nie tylko staje przed wyzwaniem jednoczesnego wyobrażania sobie konkretnego przedmiotu wraz z szybkim wykonywaniem obliczeń. Podczas arytmetyki mentalnej uczniowie stają również przed wyzwaniem związanym z rozwojem innych zmysłów takich jak: słuch i wzrok. Podczas treningów najmłodsi mają zadania związane z jednoczesnym słuchaniem jak i wykonywaniem określonych ruchów czy gestów. Tego rodzaju zadania również mają wpływ na holistyczny rozwój mózgu. Ponieważ uczniowie muszą być wciąż skoncentrowani na zadaniu. W stawianych przed nimi wyzwaniach zawsze muszą oni wykazać się korzystaniem z obu półkul mózgowych jednocześnie.
W polskich szkołach dzieci nie mają szans na zrównoważony rozwój mózgu. Zadania stawiane przed nimi na kolejnych zajęciach zawsze stymulują jedynie jeden oddzielny obszar mózgu i nigdy nie angażują do pracy całego mózgu dziecka. Na zajęciach arytmetyki mentalnej dzieci rozwijają również swój język (lewa półkula mózgu) jak i wyobraźnie (prawa półkula mózgu) jednocześnie. Podczas zajęć z arytmetyki mentalnej dziecko ma szansę na kształtowanie wypowiedzi w taki sposób aby miały one logiczny sens, ale również były kreatywne i ciekawe. Co więcej, taki sposób nauki pozwala dzieciom w przyszłości na osiąganie lepszych wyników w naukach ścisłych i humanistycznych.
Równomierny rozwój obu półkul – jakie efekty można zauważyć jako pierwsze?
Systematyczny trening stosowany podczas zajęć arytmetyki mentalnej sprawia, że dziecko jest bardziej pewne siebie oraz ma większą motywację do działania. Efekty zrównoważonego treningu mózgu zauważalne będą w szczególności w myśleniu i mowie dziecka. Uczniowie z pewnością osiągają lepsze wyniki w nauce. Ich mózg staje się przystosowany do równoczesnego korzystanie z obu półkul. To sprawia, że najmłodsi podczas zwykłych lekcji zapamiętują więcej informacji oraz przetwarzają je w lepszy sposób. Mózg dostosowany do równomiernej pracy pozwala dziecku na pojmowanie większej ilości materiału. Dodatkowo nowo przyswajane informacje i umiejętności nie stanowią dla dziecka tak dużego wyzwania jak w przypadku, kiedy mózg nie jest przystosowany do działania na pełnych obrotach. Takie dzieci nie myślą już w kategoriach: „jestem humanistą, więc mogę ładnie rysować, ale nie zostanę inżynierem”. Dzieci po kursie arytmetyki mentalnej wyłamują się bowiem z utartych schematów. Nawet jeśli dziecko ma silnie rozwiniętą jedną z półkul a drugą nie, podczas treningów regulujących pracę mózgu, możliwe jest stworzenie odpowiedniego balansu myślowego wśród najmłodszych. Aby jednak uniknąć przewagi jednej z półkuli nad drugą, ważne jest szybkie rozpoczęcie nauki. Zajęcia równoważące pracę obu półkul mózgowych najlepiej zacząć od najwcześniejszych lat życia. Już dzieci 5 letnie doskonale przyswajają sobie wiedzę i umiejętności poznane na kursie arytmetyki mentalnej. Mają one również łatwość w późniejszym przyswajaniu umiejętności szkolnych takich jak: liczenie, pisanie, malowanie czy śpiewanie. Dodatkowo bardzo łatwo uczą się języków obcych. Pamięć wyobrażeniowa pozwala im bowiem na przyswajanie materiału jednocześnie poprzez myślenie przyczynowo – skutkowe, jak i wizualizacyjne. Arytmetyka mentalna jest zatem doskonałym sposobem, pozwalającym na równoważny rozwój mózgu naszego dziecka.
Wiktoria Wiśniewska
Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej w Publicznej Szkole Podstawowej Hevelius w Gdańsku, trener arytmetyki mentalnej Abakus Europe
